Phí gas trên mạng lưới Ethereum từ lâu đã là một chủ đề gây tranh cãi, thường xuyên biến động và ảnh hưởng trực tiếp đến trải nghiệm người dùng cũng như chi phí vận hành dApp. Tuy nhiên, với hàng loạt nâng cấp quan trọng và lộ trình phát triển rõ ràng, đặc biệt là tầm nhìn từ người sáng lập Vitalik Buterin, tương lai của phí gas Ethereum đang dần được định hình theo hướng tối ưu hơn. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích các yếu tố kỹ thuật, dữ liệu on-chain và chiến lược phát triển nhằm mang lại cái nhìn toàn diện về phí gas Ethereum trong bối cảnh hiện tại (tháng 12/2025) và những triển vọng sắp tới.
EIP-1559 và cơ chế đốt phí: Tác động hiện tại
Việc triển khai EIP-1559 vào tháng 8/2021 đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong cách thức hoạt động của thị trường phí gas Ethereum. Cơ chế này giới thiệu một “phí cơ sở” (base fee) được đốt cháy sau mỗi giao dịch, cùng với một “phí ưu tiên” (priority fee) tùy chọn dành cho thợ đào (nay là người xác thực). Mục tiêu chính của EIP-1559 là cải thiện khả năng dự đoán phí và giảm thiểu sự biến động, thay vì trực tiếp giảm tổng chi phí giao dịch.
Theo dữ liệu on-chain, cơ chế đốt phí của EIP-1559 đã loại bỏ một lượng đáng kể ETH khỏi lưu thông, góp phần tạo ra áp lực giảm phát cho tài sản này. Mặc dù phí cơ sở được điều chỉnh tự động dựa trên mức độ tắc nghẽn mạng, giúp ổn định hơn, nhưng trong các giai đoạn nhu cầu cao, tổng phí vẫn có thể tăng vọt. Tuy nhiên, sự minh bạch và khả năng dự đoán đã được cải thiện rõ rệt so với mô hình đấu giá trước đây.
The Merge và lộ trình mở rộng: Nền tảng cho tương lai
Sự kiện The Merge vào tháng 9/2022 đã chuyển đổi Ethereum từ cơ chế Proof-of-Work (PoW) sang Proof-of-Stake (PoS), mang lại hiệu quả năng lượng vượt trội và tăng cường bảo mật. Điều quan trọng cần lưu ý là The Merge không trực tiếp làm giảm phí gas hay tăng thông lượng giao dịch trên Layer 1 (L1). Thay vào đó, nó thiết lập nền tảng vững chắc cho các giai đoạn mở rộng tiếp theo, đặc biệt là sharding.
Lộ trình phát triển của Ethereum hiện đang tập trung vào Danksharding, một kiến trúc sharding tiên tiến được thiết kế để tăng cường đáng kể khả năng cung cấp dữ liệu (data availability) cho các giải pháp Layer 2. Proto-Danksharding (EIP-4844), đã được triển khai hoặc đang trong giai đoạn cuối cùng của quá trình triển khai vào thời điểm hiện tại (cuối năm 2025), giới thiệu “blob” – một loại dữ liệu mới có chi phí thấp hơn, dành riêng cho các rollup. Đây là bước đệm quan trọng, mở đường cho việc giảm phí gas đáng kể cho các giao dịch trên Layer 2 trong tương lai gần.
Giải pháp Layer 2: Cứu cánh tức thời và dài hạn
Trong khi Ethereum L1 tiếp tục phát triển lộ trình sharding, các giải pháp Layer 2 (L2) như Optimistic Rollups (ví dụ: Arbitrum, Optimism) và ZK-Rollups (ví dụ: zkSync, Starknet) đã trở thành xương sống cho khả năng mở rộng của mạng lưới. Các L2 này xử lý hàng ngàn giao dịch ngoài chuỗi chính, sau đó tổng hợp và gửi bằng chứng về L1, giúp giảm tải đáng kể cho mạng lưới chính.
Hiện nay, phần lớn các giao dịch hàng ngày và hoạt động dApp đã chuyển sang các L2, nơi phí gas thấp hơn đáng kể so với L1. Dữ liệu on-chain cho thấy khối lượng giao dịch trên các L2 đã vượt qua L1 trong nhiều thời điểm, chứng minh hiệu quả của chúng trong việc cung cấp trải nghiệm người dùng nhanh chóng và tiết kiệm chi phí. Các L2 không chỉ là giải pháp tạm thời mà còn được coi là một phần không thể thiếu trong kiến trúc mở rộng dài hạn của Ethereum, với L1 đóng vai trò là lớp bảo mật và giải quyết cuối cùng.
Tầm nhìn của Vitalik Buterin về phí gas và khả năng tiếp cận
Vitalik Buterin, người đồng sáng lập Ethereum, luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của khả năng mở rộng và chi phí thấp để Ethereum có thể phục vụ hàng tỷ người dùng trên toàn cầu. Tầm nhìn của ông về phí gas không chỉ dừng lại ở việc giảm chi phí mà còn là việc tạo ra một hệ sinh thái nơi các giao dịch trở nên gần như miễn phí đối với người dùng cuối thông qua các L2.
Buterin hình dung một tương lai nơi L1 Ethereum chủ yếu đóng vai trò là lớp bảo mật và cung cấp dữ liệu cho các rollup, trong khi hầu hết các hoạt động tương tác của người dùng sẽ diễn ra trên các L2. Ông tin rằng việc tối ưu hóa chi phí gas trên L2 thông qua Danksharding và các cải tiến khác sẽ là chìa khóa để đạt được khả năng tiếp cận phổ quát cho Ethereum, biến nó thành một nền tảng thực sự toàn cầu.
Phân tích dữ liệu on-chain và triển vọng phí gas
Phân tích dữ liệu on-chain trong năm 2025 cho thấy phí gas trung bình trên Ethereum L1 đã ổn định hơn đáng kể so với giai đoạn trước EIP-1559, mặc dù vẫn có những đợt tăng đột biến trong các sự kiện đặc biệt. Tuy nhiên, điều quan trọng là phí gas trên các giải pháp Layer 2 đã giảm xuống mức rất thấp, thường chỉ vài cent cho mỗi giao dịch, nhờ vào hiệu quả của các công nghệ rollup và sự hỗ trợ từ proto-danksharding.
Tổng lượng ETH bị đốt cháy tiếp tục là một chỉ số quan trọng, cho thấy áp lực giảm phát liên tục. Với sự phát triển của Danksharding và sự trưởng thành của hệ sinh thái L2, dự kiến phí gas trên L1 sẽ tiếp tục duy trì ở mức tương đối cao cho các giao dịch có giá trị lớn hoặc các hoạt động yêu cầu bảo mật tối đa, trong khi phí trên L2 sẽ tiếp tục giảm, mở ra kỷ nguyên mới về khả năng tiếp cận và hiệu quả chi phí cho người dùng phổ thông.
